ปลวก เป็นแมลงที่มีลำตัวนิ่ม หรือชื่อที่รู้จักกันคือมดขาว ปลวกมีขนาดตัวที่เล็ก(4-11 มม.) และมีปล้องลำตัวแบ่งเป็นสามส่วนคือ ส่วนหัว ส่วนหน้าอก และส่วนท้อง ในอาณาจักรปลวกประกอบด้วยปลวกหลายชนชั้น หรือที่เรียกว่าวรรณะ แต่ละวรรณะมีหน้าที่ของตนเอง วรรณะที่มีจำนวนปลวกมากที่สุดในรังคือ ราชินีปลวก และมันยังเป็นแมลงที่มีจำนวนเยอะที่สุดในโลกอีกด้วย

ปลวกเป็นแมลงสัตว์สังคม ซึ่งต้องอยู่เป็นกลุ่ม (order Isoptera) ชื่อภาษาอังกฤษของการเป็นสัตว์สังคมมาจากการที่ปลวกมีปีกที่เท่า ๆ กัน กล่าวคือ iso หมายถึง ความเท่าเทียมกัน และ pteron หมายถึง ปีก ปีกของปลวก มีลักษณะที่ยาว เรียว มีจำนวนทั้งหมดสองคู่ในขนาด แลรูปร่างที่คล้ายคลึงกัน ซึ่งปีกทั้งสองข้างนี้มักหลุดออกไปหลังจากการบินหาคู่เพื่อผสมพันธุ์ ซึ่งปลวกตัวผู้และปลวกตัวเมียจะจับคู่กันเพื่อสร้างรังใหม่

ปลวกเป็นสัตว์สังคม ซึ่งจำแนกได้โดยวรรณะต่าง ๆ ในรังปลวกที่ทำหน้าที่ร่วมกัน โดยแบ่งปันอาหาร ใช้รังและแหล่งทรัพยากรณ์ร่วมกัน อีกทั้งร่วมมือกันดูแลลูกปลวก วรรณะต่าง ๆ รวมไปถึง ปลวกกรรมกร ปลวกทหาร และปลวกสืบพันธุ์ กลุ่มสังคมของปลวกใต้ดินประกอบไปด้วยทั้งปลวกตัวผู้ และปลวกตัวเมีย ซึ่งแตกต่างกับแมลงสังคมอื่น ๆ ที่ส่วนใหญ่เป็นเพศเมีย

วรรณะกรรมกร

ปลวกกรรมกร เป็นปลวกทั้งเพศชาย และเพศหญิงที่อยู่ในภาวะที่ไม่พร้อมทั้งทางด้านร่างกาย และทางด้านการสืบพันธุ์ ปลวกกรรมกรเป็นวรรณะที่มีจำนวนมากที่สุดในอาณาจักร พวกมันรับหน้าที่หารอาหาร เก็บรักษาอาหาร ดูแลตัวอ่อนปลวก บำรุงรักษารัง ขุดเจาะ ซ่อมแซม พร้อมทั้งสร้างอุโมง และท่อกำบังต่าง ๆ ปลวกกรรมกรเป็นเพียงวรรณะเดียวที่มีความสามารถในการย่อยเซลลูโลสในไม้ ซึ่งเกิดขึ้นได้โดยโปรโตซัวกลุ่มแฟลกเจลเลต (flagellate) ในลำไส้ปลวกที่ช่วยในการย่อยเซลลูโลส แมลงไร้ปีกชนิดนี้จะเป็นปลวกชนิดแรกที่เราเห็นเมื่อท่อรังปลวก หรือโพรงขอนไม้ได้รับการรบกวน

วรรณะทหาร

ปลวกทหาร เป็นปลวกทั้งเพศชาย และเพศหญิงที่อยู่ในภาวะที่ไม่พร้อมทั้งทางด้านร่างกาย และทางด้านการสืบพันธุ์ ซึ่งมีหน้าที่ในการปกป้องรังปลวก โดยมาก ปลวกวรรณะนี้มีขากรรไกรที่ใหญ่ ซึ่งช่วยให้ปลวกทหารไม่สามารถหาอาหารกินเองได้ ดังนั้น ปลวกทหารจึงขึ้นอยู่กับปลวกกรรมกร ซึ่งคอยให้เศษอาหารให้แก่มัน ส่วนหัวของปลวกทหารนั้นมีลักษณะยืดออกอย่างใหญ่มาก พวกมันมีการยืดขยายอย่างใหญ่มาก พวกมันมีความชำนาญเฉพาะทางด้านร่างกาย และลักษณะนิสัย โดยปกติแล้ว ปลวกทหารจะไม่สามารถมองเห็นสิ่งต่าง ๆ ได้ เว้นแต่ในบางรังเท่านั้นที่มีปลวกทหารที่พัฒนามาจากสายสืบพันธุ์ จะมีดวงตาที่สามารถมองเห็นได้บางส่วน การแยกแยะสายพันธุ์ และการจำแนกหมวดหมู่ของปลวก โดยปกติแล้วสามารถทำได้โดยดูที่ส่วนหัวของปลวกทหาร ขากรรไกรล่าง และจมูก เนื่องจากในแต่ละสายพันธุ์จะมีลักษณะที่แตกต่างกันไป

วรรณะสืบพันธุ์

แมลงเม่า หรือปลวกสืบพันธุ์จะมีปีกสองคู่ซึ่งมีขนาดที่เท่ากัน แมลงเม่ามีตาที่สามารถสองเห็นทั้งสองข้าง และสามารถดำรงอยู่ได้ในภาวะขาดน้ำ ปลวกวรรณะนี้มักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นมดที่บินได้ ซึ่งนี่เป็นความผิดพลาดที่ทำให้หลาย ๆ คนไม่ตระหนักว่ามีปลวกอาศัยอยู่บริเวณอาคาร บ้านเรือนของตน
ปลวกสืบพันธุ์รับบทบาทสำคัญนั่นคือการสร้างอาณาจักรใหม่ ปลวกสืบพันธุ์มีทั้งหมดสามชนิดในอาณาจักรปลวก คือ “ปลวกสืบพันธุ์” “ปลวกสืบพันธุ์สำรอง” และ”ปลวกสืบพันธุ์ขั้นสาม”
ปลวกสืบพันธุ์ คือฝูงแมลง (แมลงเม่า) ผู้ที่รอดชีวิตในการ “บินหาคู่เพื่อผสมพันธุ์” และตั้งถิ่นฐาน หรือวางไข่ และดูแลตัวอ่อนรอบแรก
เมื่ออาณาจักรปลวกมีขนาดใหญ่เกินไป และราชินีปลวก ไม่สามารถวางไข่ที่มีประสิทธิภาพได้อีก ปลวกสืบพันธุ์สำรองจึงรับหน้าที่วางไข่แทนราชินีปลวก เพื่อช่วยแบ่งเบาภาระ ถึงแม้ว่าปลวกสืบพันธุ์สำรองจะวางไข่ได้น้อยกว่าราชินีปลวก ในอาณาจักรปลวกนั้นสามารถมีปลวกสืบพันธุ์สำรองเป็นร้อย ๆ ตัว ความสามารถในการวางไข่ของพวกมันมีเยอะมาก และเมื่อราชินีปลวกตาย พวกมันก็จะทำหน้าที่แทนอย่างสมบูรณ์แบบ ปลวกสืบพันธุ์ขั้นสาม มาจากปลวกกรรมกรที่ได้รับการพัฒนาอย่างเต็มรูปแบบ เมื่อบางส่วนของอาณาจักรถูกแยกออกจากอาณาจักรแม่ ปลวกสืบพันธ์ขั้นนี้ หรือ ergatoids ไม่มีปีก และแลดูเหมือนปลวกกรรมกรขนาดใหญ่

มีความแตกต่างหลักสามข้อทางด้านสัณฐานวิทยา ที่แยกแยะลักษณะปีกของปลวก และ มด ปลวกจะมีหนวดที่เป็นปม (beaded antennae) ซึ่งมีลักษณะตรง และโค้งงอเล็กน้อย ในขณะที่มดมีหนวดที่โค้งและหักลง (elbowed antennae) ปลวกชนิดมีปีกจะมีเอวที่กว้าง แต่มดจะมีส่วนเอวที่คอด ปีกของปลวกจะมีขนาดเท่ากันทั้งหมด ในขณะที่มดจะมีปีกคู่หน้าที่ยาวกว่าคู่หลังมาก

ปลวกจะมีการเคลื่อนไหวในดินอยู่ตลอดเวลา เนื่องจากต้องหาอาหาร สถานที่บ้านเรือนอาจจะปลอดภัยในวันนี้ แต่พรุ่งนี้อาจจะไม่ปลอดภัยก็เป็นได้ พวกมันสามารถคลานเข้าไปในรอยแยกที่มีขนาดแคบเท่ากระดาษเพื่อเข้าไปยังบ้านของคุณ สิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ เหล่านี้มีมีปฏิกิริยาตอบสนองทางสภาพแวดล้อม เช่น ความชื้น และอุณหภูมิ รอยแยกของฐานอาคาร รอยต่อผนัง ช่องว่างบริเวณท่อประปา และท่อต่าง ๆ สามารถเป็นจุดทางเข้าของปลวกได้ทั้งสิ้น
ถึงแม้ปลวกคิดที่จะเข้าไปอยู่ใต้ดินโดยสุ่มพื้นที่ ยังมีการศึกษาวิจัยที่บ่งชี้เกี่ยวกับเรื่องนี้ ปลวกค้นหาสถานที่ ในอุโมงค์และขยายอาณาจักรออกไปเป็นวงรัศมี การค้นหารูปแบบนี้ได้ถูกแบ่งตัว และแบ่งออกอีก เพื่อที่พวกมันจะสามารถครอบครองบริเวณที่กว้างมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ กล่าวอีกทางหนึ่งคือ หากอาคารบ้านเรือนของคุณอยู่ในเขตบริเวณนั้น ๆ ปลวกจะสามารถหาอาคารของคุณเจอไม่ช้าก็เร็ว

ปลวกจะไม่ค่อยออกมากินบนพื้นผิวด้านบน ส่วนใหญ่ คุณจะค้นพบว่ามีปลวก เมื่ออาณาจักรของมันใหญ่เกินไปแล้ว และได้เกิดความเสียหายขึ้นแล้ว อย่างไรก็ตาม ยังมีสัญญาณที่เราสามารถสังเกตุได้

• มีแมลงเม่าในบ้าน หรือบริเวณบ้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณใกล้ ๆ แสงไฟเมื่อหลังฝนตก
• ทางเดินดินที่ขึ้นมาจากพื้นบ้านมีทิศทางขึ้นไปด้านบนของบ้าน
• มีปีกแมลงเม่าหล่นอยู่ใกล้ประตูและน้าต่าง
• สีที่ทาบนไม้เริ่มบวมขึ้น และเมื่อเคาะดูจะมีเสียงกลวง
• เสียงปลวกที่กัดกิน และเคาะพื้นผิวไม้